GAVURBOĞAN MAHALLESİ ERZURUMDA VAR MIYDI DİYECEKLER?
Şehir, kasaba ve köylerin tarihi incelendiğinde geçmişiyle bugünü ve geleceğini birleştirmek ve beşerin hafızasına kazımak lazımdır. Hafızası olmayanların yarınları olmayacaktır. Herkesin ağzında pelesenk olmuş birkaç cümle var. Erzurum için hamasetle söylenir. Neymiş; Erzurum bir ilim, kültür, sanat ve tarih kentidir. Bir bakış açısından doğrudur denebilir. Kayıt altına alınmış, varlıklarını koruyabilmiş değerleriyle bütünleşmiş şehir özelliğine sahiptir. Bütün dünyada aklı iyi kullanan, ilmi bilgileri kılavuz etmiş, sosyolojiyi ve felsefik bilgilerle hem hal olmuş, tarihsel bilgilerle donanmış yöneticilerin ellerinde şehirler varlıklarını daha iyi korurlar. Milletler olanca güçleriyle ellerindeki tarihi ve kültürel varlıkları koruma, yarına devretme ve Birleşmiş Milletler ‘e tescil ettirerek turizm çalışmaları yürütmektedirler. Roma’ya, Paris’e, Venediğe, Meksika’ya, Petesburg’a, Hint kıtasına gidenler hep bu harikaları görmek için yollara düşmekte maddi ve manevi harcamalar yapmaktadırlar. Peki, Erzurum’a gelenler bu anlamda neleri görecekler, neleri göstereceğiz veya neleri anlatacağız? Bu soruya verilecek cevaplar bizim anlayışımızı ortaya koyar... Erzurum tarih boyunca savaşlara, medeniyetlere ve kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Bu özellik şehrin mukimlerini yerine göre sanatkâr, yerine göre savaşçı yapmıştır. Savaşçı yapmıştır çünkü bundan 165 yıl önce bunun bir örneğini sergilemiştir. Ruslar Deveboynu geçidini geçip Türbe deresinden geceleyin saldırıya geçip mahalle mukimlerini uykuda yakalayıp şehri almak istemesinden kaynaklanmıştır. Lamba yok, elektrik yok, yeterli silah yok… Sonradan ismi Gavurboğan Mahallesi olarak anılacak mahallelere Ruslar ansızın karanlıkta taarruz ederler. Yataklarından fırlayan mahalle halkı kadınlı, erkekli, çocuklu direnişe geçer ve Ruslarla süngüye karşılık sopayla karşılık verirler. Boğaz boğaza, gırtlak gırtlağa bir savaş demeyelim ama boğuşma olur. Allah Allah sesleri uzak mahallelerden duyulur. Karanlıkta Erzurumlu Dadaş durur mu? Neyi varsa eline alıp koşar savaş çetindir. Evler, avlular sokaklar savaş alanıdır. Tekbir sesleri semaya çıkarken Ruslar hurra diyerek hücum ederler. Ruslar beklenmedik direnişle karşılaşmışlar ve kayıp vermektedirler. Saatler sürer çatışmalar, sokaklar kan gölüne çevrilmiştir. Nice nineler, anneler, gelinlik kızlar ihtiyar dedeler ve güveyilik çağına gelen dadaşlar şehit olur. Rusların zayiatı gittikçe aramaktadır. Komutan çareyi ordusunu çekmek ve geldikleri istikamette kaçmakta bulurlar. Ruslar iki binden çok kayıp vermişlerdir. Erzurum bu mahallerin direnişi sayesinde işgalden kurtulmuş ve rivayete göre Padişah Fermanıyla adını “GAVRBOĞAN MAHLLESİ” olarak tarihe tescil ettirmiştir. Sorumuz şu? Ey Erzurumlular bu mahalle nerede ve ne haldedir? Soranımız, arayanımız var mı? Ahali Tabyası, Toprak Tabyası Nerededir? Bilenimiz var mı? Peki, sordunuz ve böyle bir mahallenin varlığını öğrendiniz. Çocuğunuzun elinde tutup mahalleyi tanıtmaya götürdünüz. Acaba böyle bir mahalleyi bulabilirmisiniz? Yerli ve yabancı turistlere böyle bir mahalleyi gösterebilirmisiniz? Söyleyelim Yok. Niye; kentsel dönüşümde önümüze ne çıktıysa yıkıp geçtik de ondan. Ondanda önemlisi asıl sahipleri tarafından terk edildiler. Yıkılmaya bırakıldılar sonuçta mahalle metruk evlerle doldu. Bugün onlar yıkıldılar ve yerlerine modern binalar yükselecek. Fakat tarihi Gavurboğan Mahallesi diye bir yer kalmayacak. Zamanla unutulup gidecek. Unutulan mahalle olmaması için 20-30 evli sokağı olan eski örnek Erzurum Mahallesi yaparak adını da “Gavurboğan Mahallesi” koymakla sağlanır. O zaman gelen yerli ve yabancılara bu kahraman mahallemizi anlatabiliriz. Not: Bu yazıyı sokakta yürürken konuşan ve Gavurboğan Mahallesini bilmediklerini söyleyen iki bayanın konuşması üzerine kaleme aldım.
ABDURRAHMAN ZEYNAL
Erzurum Kalkınma Vakfı (ER-VAK) Adres : Cumhuriyet Caddesi Kızılay İş Merkezi Kat 3 / 2 YAKUTİYE ERZURUM
Telefon : (0442) 233 38 20 Tasarım : www.e-erzurum.net
Haftalık Yazılar
